Stwierdziłeś, że nadszedł już czas, żeby przekazać ster w firmie nowemu pokoleniu? Zastanawiasz się od czego zacząć i komu przekazać firmę? Jak przygotować skuteczny plan sukcesji? Kiedy i po co wyznaczyć zarządcę sukcesyjnego w Twojej firmie?
Czy znacie stare afrykańskie przysłowie „Ojciec karmi krowę, syn doi, wnuk zarzyna”? Ale co ono ma wspólnego z sukcesją w firmie? No właśnie więcej niż mogłoby się wydawać. Choć odnosi się do losu prostego majątku rodzinnego, bardzo trafnie oddaje istotę problemu sukcesji. Utrzymanie firmy rodzinnej w dobrym stanie przez trzy pokolenia jest wyzwaniem, które kończy się często jak w przysłowiu – zrujnowaniem firmy w trzecim pokoleniu. Czy można temu w jakiś sposób zapobiec? Oczywiście. Zamiast zdać się na los i przypadkowe działania w firmie w przyszłości, zaplanuj sukcesję z dużym wyprzedzeniem. Zaangażuj w nią członka / członków rodziny, którzy chcą zająć się prowadzeniem Twojej firmy.
Od czego zacząć sukcesję?
Nie ma uniwersalnego przepisu na udaną sukcesję. Jednak, jak zawsze, najlepiej wszelkie zmiany zacząć jest od siebie 🙂 Sam musisz być gotowy, zwłaszcza mentalnie i emocjonalnie, na oddanie władzy nad firmą kolejnemu pokoleniu. Dlatego przeprowadź szczerą rozmowę z samym sobą czy jesteś gotowy na przekazanie firmy, czy ufasz następcy i czy jesteś pozytywnie nastawiony do sukcesji. Czy akceptujesz styl zarządzania firmą swojego następcy oraz podejmowanie przez niego nowych ryzyk biznesowych na własnych zasadach?
Akceptacja potrzeby przygotowania firmy i swojego następcy na własne odejście może trochę potrwać. Ale jak uznasz, że to już jest dobry czas na przekazanie pałeczki, przystąp od razu do działania. Im wcześniej rozpoczniesz przygotowania, tym proces sukcesji będzie łatwiejszy i mniej bolesny. Będziesz mógł w sposób ewolucyjny przekazywać swoją wiedzę i doświadczenie, obowiązki, władzę zarządczą i uczestniczyć w przygotowaniu strategicznego planu rozwoju firmy na czas po Twoim odejściu. Przekazanie samej własności sukcesorowi zgodnie z prawem to tylko część całego przedsięwzięcia. I to wcale nie najtrudniejsza.
Komu przekazać firmę w spadku?
Jesteś już gotowy na sukcesję? Ale komu powinienem przekazać firmę? Choć potencjalnie mogłoby się wydawać, że problemem może być walka między potencjalnymi sukcesorami, to w rzeczywistości dzieci właściciela firmy rodzinnej rzadko są zainteresowane sukcesją. Tylko nieco ponad 6% dzieci nestorów w badaniu przeprowadzonym przez Instytut Biznesu Rodzinnego złożyło taką deklarację. Właściciele dobrze prosperujących firm rodzinnych skarżą się na to, że stworzyli i rozwinęli fajną firmę, ale ich dzieci nie chcą kontynuować tego dzieła. Dlaczego?
Może Twoje dziecko z jakichś powodów obawia się pracy z Tobą w jednej firmie. Albo przeraża go przejęcie tak dużej odpowiedzialności i zostanie samodzielnym zarządcą za jakiś czas. A może jest przeświadczony o tym, że nie potrafisz odpuścić i zrezygnować z pracy, w związku z czym nie zostawisz mu samodzielności w podejmowaniu decyzji. Może też mieć tysiąc innych obaw, o których dowiesz się tylko w spokojnej, szczerej rozmowy. Z czasem może udać Ci się te obawy rozwiać i przekonać swojego potomka do podjęcia się prowadzenia firmy.
Jeśli Twoja misja się jednak nie powiedzie lub nie masz dzieci, którym mógłbyś przekazać firmę, otwórz się na spadkobierców spoza firmy. Członkowie rodziny nie są jedyną opcją i czasami wcale nie najlepszą dla Ciebie i losów Twojej firmy. Może zaangażowany menadżer lub pracownik silnie związany z firmą i posiadający potencjał do jej prowadzenia zapewni firmie lepsze prosperity.
Jak przygotować plan sukcesji?
Żeby sukcesja była udana i skuteczna trzeba ją przeprowadzić w wielu obszarach, najlepiej etapami zgodnie z przygotowanym planem sukcesji. Trzeba w nim zawrzeć czas i sposób przekazania wiedzy, władzy i własności, zadbać o przygotowanie do sukcesji nestora, sukcesora, rodziny i samej firmy od strony prawnej, organizacyjnej i zarządczej. W przygotowaniu takiego strategicznego planu sukcesji opartego na pełnej informacji, zasobach i potrzebach właściciela i jego firmy, można skorzystać z pomocy profesjonalnego doradcy, specjalizującego się w przygotowywaniu skutecznych rozwiązań sukcesyjnych.
Kim jest zarządca sukcesyjny i dlaczego warto go ustanowić?
Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego jest zabezpieczeniem dla firmy w razie nagłej śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Jest to rozwiązanie wprowadzone w 2018 r. Ustawą o zarządzie sukcesyjnym, a przeznaczone dla biznesów wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Zarządca sukcesyjny może zostać wyznaczony przez samego przedsiębiorcę lub przez jego spadkobierców po jego śmierci.
Skorzystanie z instytucji zarządu sukcesyjnego pozwala na zachowanie ciągłości działalności firmy i nie naraża jej na ponoszenie niepotrzebnych kosztów czy utratę przychodów. Może on prowadzić sprawy firmy do momentu załatwienia formalności spadkowych, przy czym maksymalny okres trwania zarządu sukcesyjnego zasadniczo nie powinien przekraczać dwóch lat, licząc od dnia śmierci przedsiębiorcy. Sami spadkobiercy przedsiębiorcy mogą bowiem odziedziczyć po nim majątek osobisty, ale dziedziczenie nie rozciąga się w prosty sposób na majątek firmowy. Z podejmowaniem decyzji dotyczących firmy spadkobiercy muszą się wstrzymać do zakończenia postępowania spadkowego, w czasie którego firma może podupaść lub wypaść z rynku.
Jakie prawa posiada zarządca sukcesyjny?
Zarządca sukcesyjny wykonuje w zasadzie wszystkie prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, przede wszystkim:
- kontynuuje wykonywanie umów zawartych przez przedsiębiorcę z kontrahentami (np. dostawcami usług IT) czy bankami (np. kredyty) bez konieczności aneksowania tych umów,
- kontynuuje wykonywanie koncesji, zezwoleń czy licencji wydanych przedsiębiorcy, przy czym powinien do właściwego urzędu złożyć wniosek o potwierdzenie wykonywania decyzji w terminie trzech miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy albo powołania zarządcy sukcesyjnego u notariusza (po śmierci przedsiębiorcy),
- kontynuuje wykonywanie obowiązków związanych z zatrudnianiem pracowników i opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne.
Co więcej, sama firma zachowuje wówczas ciągłość podmiotową (ten sam NIP i wpis do CEIDG) oraz finansową, w tym status płatnika podatku dochodowego i płatnika VAT.
Jak wyznaczyć zarządcę sukcesyjnego?
- Wybierz osobę godną zaufania. Masz dużą dowolność w tym, kogo wyznaczyć na zarządcę sukcesyjnego. Wystarczy, że jest on osobą fizyczną mającą pełną zdolność do czynności prawnych. Nie musi być spadkobiercą ani osobą spokrewnioną z przedsiębiorcą lub powiązaną w jakikolwiek sposób z samą firmą.
- Uzyskaj zgodę zarządcy na powołanie go do tej roli.
- Zgłoś zarządcę do CEIDG wypełniając wniosek w formie pisemnej lub online logując się do konta CEIDG podpisem kwalifikowanym bądź Profilem zaufanym.
Co zrobić, jeśli właściciel firmy nie zdążył ustanowić zarządcy sukcesyjnego? Mogą to zrobić w ciągu dwóch miesięcy od śmierci właściciela jego spadkobiercy. Wówczas takie zgłoszenie musi zostać dokonane w formie aktu notarialnego.
